Bệnh toxoplasmosis trên chó mèo do Toxoplasma gondii – một sinh vật đơn bào sống ký sinh nội bào bắt buộc, lây nhiễm tất cả các động vật máu nóng kể cả con người.
1. Nguyên nhân gây bệnh Toxoplasmosis
Mèo và thú họ mèo là vật chủ chính bài tiết oocyst nang kén. Tất cả các ký chủ không thuộc họ mèo là vật chủ trung gian định vị ở nang mô (tissue cyst).
Có ba giai đoạn lây nhiễm trong bệnh do Toxoplasma gondii bao gồm: thoi trùng (sporozoite), tachyzoites và bradyzoites. Trong đó, giai đoạn sporozoite ở trong phân mèo và môi trường có hai hình thức bào tử (sporulated oocyst) và không bào tử (unsporulated oocyst). Giai đoạn ở trong mô cơ thể chúng ở dạng tachyzoites và bradyzoites.
2. Triệu chứng của bệnh toxoplasmosis
Mèo con theo mẹ bị ảnh hưởng nặng nề nhất do sự nhân lên ở toàn thân của tachyzoite. Mèo con có biểu hiện viêm màng đệm võng mạc mắt, hôn mê, trầm cảm, hạ thân nhiệt và chết đột ngột có thể xảy ra. Mèo con bị viêm não có thể ngủ nhiều hay kêu rên liên tục, liệt nhẹ, mất điều hòa. Bụng to lên do gan lớn hoặc tích dịch xoang bụng.
Mèo trưởng thành chán ăn, hôn mê, khó thở do viêm phổi là đặc điểm chung của bệnh đã được ghi nhận. Sốt liên tục hoặc không liên tục, sụt cân, vàng da co viêm gan hay viêm ống mật, viêm cơ tim, nôn mửa, tiêu chảy, tràn dịch màng bụng, tăng cảm giác trên cơ, chân đi khập khiễng, viêm bàng quan, viêm da. Bệnh có thể thết rất nhanh trên một số mèo có biểu hiện hô hấp và thần kinh nặng.
Trên chó con chủ yếu ở chó nhỏ hơn 1 tuổi: sốt, viêm amiđan, khó thở, tiêu chảy và nôn mửa, vàng da thường do hoại tử gan lan rộng, viêm cơ tim viêm da do ức chế miễn dịch.
Trên chó trưởng thành dấu hiệu thần kinh bao gồm: tổn thương trong não, tiểu não, hoặc tủy sống, co giật, động kinh, mất điều hòa, và liệt hoặc tê liệt; dáng đi bất thường, teo cơ, hoặc cứng khớp, viêm võng mạc, viêm màng bồ đào trước, tăng sản biểu mô lông mi, và viêm dây thần kinh thần kinh thị giác.
Trên người mắc bệnh ở mọi lưới tuổi, tuy nhiên không có biểu hiện lâm sàng nếu cơ thể khỏe mạnh. Cơ thể suy giảm miễn dịch (do đang dùng thuốc chống ung thư hoặc bị nhiễm HIV) sẽ có biểu hiện bệnh bao gồm: nhiễm trùng ở não bộ, có thể lú lẫn từng cơn, tê liệt một bên cơ thể hoặc có vấn đề về ngôn ngữ, viêm màng mạch – võng mạc mắt.
Nếu nhiễm trùng xảy ra trong 10 tuần đầu tiên của thai kỳ thì sẩy thai có thể xảy ra hoặc di dạng thai nhi, trẻ sơ sinh có thể có vấn đề về não, bệnh về mắt, động kinh, hoặc rối loạn về máu.
3. Chẩn đoán bệnh toxoplasmosis
Thiếu máu không hồi phục, sự giảm bạch cầu trung tính với hiện tượng bạch cầu nghiêng trái và giảm lympho bào kéo dài trong vòng 5-12 ngày. Bạch cầu tăng lên trong giai đọan hồi phục.
Các chỉ tiêu sinh hóa: protein máu, albumin máu giảm trong bệnh cấp tính. Globulin máu tăng trong bệnh mãn tính. ALT, AST và Creatine kinase tăng trong hoại tử gan và hoại tử cơ. Bilirubin huyết thanh tăng trong hoại tử gan cấp tính. Amylase huyết thanh, lipase huyết thanh, calcium huyết thanh khi có viêm tụy. Có sự hiện diện của bilirubin niệu và protein niệu.
Tế bào học, tachyzoites có thể được phát hiện ở các mô khác nhau và dịch chất cơ thể trong trường hợp cấp tính. Lympho bào thường chiếm ưu thế, và một phức hợp các tế bào gây phản ứng viêm được tìm thấy.
Chụp X-quang lồng ngực mèo ở thể cấp tính, có sự lan tỏa từ mô kẽ đến các phế nang tạo thành các đốm trên thùy phổi, tràn dịch màng phổi nhẹ có thể xuất hiện.
Kiểm tra phân, chỉ 1% mèo được xem là thường xuyên bài thải Oocysts qua phân mặc dù kiểm tra kháng thể trong huyết thanh dương tính.
Các test huyết thanh trên mèo nhiễm Toxoplasma gondii bao gồm: Test thuốc nhuộm Sabin-Feldman để phát hiện IgG và IgM. Ngoài ra, kĩ thuật kháng thể hùynh quang gián tiếp (FA), Test ngưng kết hạt latex (LAT) và phuơng pháp ELISA để phát hiện IgG.
4. Bệnh tích
Ở mèo hoại tử chủ yếu ở gan, các hạch bạch huyết màng treo ruột, tuyến tụy, và phổi. Các tổn thương thần kinh trung ương tương tự như tìm thấy ở chó. U hạt có thể có ở ruột và các hạch bạch huyết màng treo ruột, u nang trên mô ở mèo bị nhiễm tự nhiên luôn luôn được xác định là Toxoplasma mà không phải Neospora. Viêm ống dẫn mật, ông dẫn mật tăng sản, biểu mô đầu ống mật bị bong tróc và tiết dịch.
Ở chó hoại tử chiếm ưu thế, đặc biệt trong não, phổi, gan, hạch màng treo ruột và các nốt bạch huyết. Nhiều vết loét đường kính lên đến 10 mm trong dạ dày và ruột non. Thần kinh trung ương có vùng bị đổi màu và hoại tử lên đến 12 mm và teo tiểu não đã được quan sát. Viêm cơ liên quan đến các bắp cơ ở chân, các xoang phế nang được lấp đầy fibrin và đôi khi với tế bào lympho, bạch cầu trung tính, bạch cầu ái toan.
5. Điều trị bệnh toxoplasmosis
Thuốc điều trị không hoàn toàn hiệu quả trong việc tiêu diệt ký sinh trùng mà nó chỉ ngăn chặn sự nhân lên của T. gondii.
Clindamycin là thuốc được lựa chọn để điều trị bệnh toxoplasmosis lâm sàng ở chó và mèo. Clindamycin được hấp thu đường ruột tốt nên liều lượng của thuốc khi uống và tiêm tương tự nhau. Triệu chứng lâm sàng thường giảm bớt sau 24 đến 48 giờ điều trị. Cải thiện tính thèm ăn, giảm sốt.
Ngoài ra, sự kết hợp của pyrimethamine và sulfonamides, có thể đươc dùng điều trị toxoplasmosis. Doxycycline và minocycline đã được chứng minh là có hiệu quả in vitro và in vivo trong nhiễm trùng thực nghiệm ở chuột nhiễm toxoplasma.
6. Các biện pháp phòng bệnh toxoplasmosis
• Tốt nhất nên cho mèo ăn thức ăn khô hoặc thực phẩm đóng hộp
• Vật nuôi trong nhà không bên tiếp xúc với gián, giun đất, và các loài gặm nhấm, ĐV hoang dã.
• Nếu bổ sung thêm thịt nên được nấu chín kỹ, ngay cả khi đã đông lạnh trước đó.
• Mèo cần được ngăn chặn tiếp xúc với nơi chế biến sản phẩm động vật.
• Vaccine chứa brandyzoite sống nhược độc giúp làm giảm lượng oocysts bài thải bởi mèo tái phơi nhiễm. Nhưng loại vaccine này hiện chưa được thương mại hóa.
7. Tổng quan
Trên toàn thế giới gần 500 triệu người có kháng thể với Toxoplasma gondii.
Mèo nhà nhiễm bệnh ở thể mãn tính và mèo hoang là nguồn gây nhiễm chính Toxoplasma gondii ở đô thị và nông thôn. Chó ăn phân mèo sẽ là vectơ vận chuyển nang kén bởi vì chúng sẽ thải ra nang kén trong phân sau 2 ngày. Sự truyền qua nhau thai ở thai nhi xảy ra thông qua lây lan tachyzoite khi phụ nữ mang thai trong thời kì đầu. Viêm màng mạch – võng mạc mắt là triệu chứng thường gặp nhất gây ra bởi nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma ở trẻ em. Những trục trặc trong trong truyền máu, cấy ghép cơ quan cũng là một nguồn lây nhiễm.
Ăn thịt chưa nấu chín, hoặc thực phẩm nhiễm bẩn chưa nấu chín do dao thớt, là nguyên nhân phổ biến gây nhiễm Toxoplasma ở người. Tỷ lệ kháng thể trong huyết thanh với Toxoplasma gondii là 5,2% ở trẻ em sống trong môi trường nông thôn và 1,1% sống ở vùng đô thị. Tuy nhiên, việc uống sữa dê cũng có thể là nguyên nhân gây nhiễm bệnh.
Sự tồn tại của oocysts trong môi trường cũng là một yếu tố quyết định trong việc phát tán và duy trì của bệnh trong thiên nhiên. Oocysts có thể tồn tại đến 18 tháng trong điều kiện môi trường .
Bạn có thể cài đặt ứng dụng FVET Vietnam dành cho chủ nuôi thú cưng để hỏi đáp bác sĩ thú y nhanh chóng và hoàn toàn miễn phí nhé.